Dania należy do grona sześciu najbogatszych państw UE

GOSPODARKA DANII

Dania należy do grona sześciu najbogatszych państw UE z PKB per capita na poziomie 40 tysięcy euro i pozostaje jednym z najdroższym państw Unii. Wysoki poziom rozwoju kraju wynika przede wszystkim z zaawansowania technologicznego i dobrze rozpoznanych nisz rynkowych. O potencjale duńskiej gospodarki decyduje wysoka specjalizacja, szczególnie w zakresie czterech obszarów gospodarczych, tj. czystych (zielonych) technologii (ok. 15% eksportu), technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT), nauk biologicznych (w tym farmacji, ochrony zdrowia i opieki nad osobami starszymi), przemysłu morskiego oraz, w co raz większym stopniu, przemysłu rozrywkowego (szczególnie filmowego).

Gospodarkę charakteryzuje model „flexicurity”, wynikający z połączenia bezpieczeństwa socjalnego z łatwością w zatrudnianiu i zwalnianiu pracowników. Liberalny gospodarczo kraj, szczególnie pod względem zasad rynkowych i praw człowieka, opiera się na zasadach solidarności społecznej, gwarantującej równy dostęp i traktowanie obywateli w ramach świadczenia opieki medycznej, edukacji, kultury, zabezpieczenia społecznego, co finansowane jest z wysokich i progresywnych podatków. Nadrzędnym celem państwa pozostaje utrzymanie wysokiego poziomu dobrobytu społecznego.

Przed głębszą recesją duńską gospodarkę ratowały wcześniejsze rządowe programy wsparcia, tzw. kick start (duże inwestycje publiczne, jak m.in. realizowana budowa 2 linii metra i rozpoczynająca się budowa połączenia tunelowego z Niemcami, zamrożenie podatków od nieruchomości do 2020 r., remonty mieszkań socjalnych, inwestycje energetyczne, umożliwienie jednorazowych odliczeń do 115% kosztów inwestycji firm oraz wypłata funduszy zgromadzonych na kontach wcześniejszych emerytur). Duży zasięg kick startu nie przekłada się na bezpośrednie efekty gospodarcze i sytuację na rynku pracy, a będzie widoczny we wzroście deficytu budżetowego.

Poziom bezrobocia jest stabilny i wynosił w 1 kw. 2013 r. – wg. duńskich statystyk – 6,2%[1]. Handel międzynarodowy, inwestycje firm oraz konsumpcja prywatna pozostają na stosunkowo niskim poziomie. Nie widać poprawy na rynku nieruchomości, który wrócił do poziomu cen z 2002 r. (spadek o 25%), co bezpośrednio wpływa na stan gospodarki. Według prognoz niewykorzystanie pełnych mocy gospodarki będzie utrzymywać się do co najmniej 2018 r. (output gap). Problemem pozostaje malejąca konkurencyjność Danii w stosunku do jej największych partnerów handlowych, tj. Niemiec i Szwecji.

Za silne strony gospodarki duńskiej uznaje się:

1) elastyczny rynek pracy o niskim stopniu regulacji,

2) wysoką mobilność pracy,

3) wysoką motywację pracowników,

4) wysoki udział dorosłych w dalszej edukacji i szkoleniach,

5) dobrze funkcjonujące instytucje demokratyczne z b. niskim poziomem korupcji.

Słabe strony dotyczą przede wszystkim:

1) wysokich kosztów pracy,

2) wysokich podatków,

3) niskiego średniego czasu pracy,

4) niskiego poziomu przedsiębiorczości,

5) w perspektywie kilku lat odczuwalne będą efekty starzenia się społeczeństwa.

Wzmocnienie sytuacji gospodarczej Danii warunkowane jest w znacznej mierze poprawą sytuacji globalnej, zwłaszcza na tradycyjnych rynkach eksportowych Danii, tj. w Niemczech, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Ponadto istotną kwestią jest poprawa konkurencyjności części sektorów zwiększającej wydajność, która od wielu lat stanowi słabe ogniwo systemu, jak również poprawa sektora finansowego. Jednocześnie kluczowym czynnikiem mogącym złagodzić negatywne skutki przyszłych wstrząsów gospodarczych, jest działanie stymulujące podejmowanie pracy przez osoby pozostające na zasiłkach socjalnych, tj. szeroko zakrojona reforma systemu opieki społecznej i wzmocnienie polityki fiskalnej na rzecz konsolidacji wydatków publicznych.

Tabela głównych wskaźników makroekonomicznych

Krótka charakterystyka podstawowych sektorów gospodarki

Rolnictwo i przemysł spożywczy

Duńskie rolnictwo uważane jest za jedno z najbardziej nowoczesnych na świecie. Dominuje w nim hodowla, produkcja zwierzęca, głównie mięsa wieprzowego oraz mleka i jego przetworów, co stanowi ok. 70% łącznej wartości sprzedaży, a produkcja roślinna to pozostałe 30%. W Danii użytki rolne obejmują 61,5% powierzchni kraju, na których znajduje się ok. 44 tys. gospodarstw. W produkcji roślinnej dominują: pszenica, jęczmień, ziemniaki i buraki cukrowe. Duńskie rolnictwo charakteryzuje trwałe powiązanie rolników z odbiorcami ich produktów, mające korzenie w rozwiniętym jeszcze w XIX w. ruchu spółdzielczym. Ta niemal monopolistyczna struktura pozwala na przeznaczanie przez wielkich producentów żywności znacznych środków na prace badawcze i rozwojowe, których wyniki, skoordynowane z wymaganiami firm przetwórczych, są wdrażane przez rolników. Taka sytuacja powoduje, z jednej strony uzależnienie rolników od firm przetwórczych, dając im z drugiej strony gwarancję odbioru produktów spełniających wymagania przemysłu spożywczego.

Choć Dania już od szeregu lat jest krajem uprzemysłowionym, to jednak rolnictwo i przemysł z nim związany odgrywają znaczną rolę w gospodarce kraju. W rolnictwie zatrudnione jest 3% siły roboczej i wytwarza ono 3,7% PKB.

W ostatnich latach w przemyśle spożywczym nastąpiła olbrzymia koncentracja produkcji. Dominują wielkie firmy, powstałe w wyniku wieloletniego procesu fuzji i koncentracji, mające nadal formę prawną spółdzielni. Pośród nich na rynku mięsnym dominuje Danish Crown (94% udziału w rynku) będąca szóstą co do wielkości przychodów firmą duńską i największym na świecie eksporterem mięsa. Na rynku mlecznym firma Arla opanowała ponad 90% rynku mleka i jego przetworów. Jest ona piątą firmą w Danii pod względem wielkości przychodów. Rynek napojów jest zdominowany przez koncern Carlsberg, który na przestrzeni lat przejął szereg lokalnych browarów i rozlewni wód, aczkolwiek w ostatnim okresie firma ta systematycznie traci udział w duńskim rynku piwa na rzecz licznie powstających na terenie całego kraju mini-browarów.

Duży stopień monopolizacji produkcji wielu towarów ma również swoje odbicie w sektorze handlu detalicznego w Danii, gdzie dwie dominujące na rynku firmy handlowe – Coop Danmark i Dansk Supermarked dysponują ponad 65% udziałem w rynku detalicznym żywności. Oba wyżej wymienione podmioty posiadają ok. 1900 punktów sprzedaży w postaci hipermarketów, supermarketów, minimarketów oraz sklepów dyskontowych. Ponadto, w Danii działa około 30 innych, znaczących, niezależnych importerów produktów żywnościowych. Funkcjonują ponadto trzy sieciowe domy towarowe: Magasin du Nord, Illum, oraz Salling.

Na rynku duńskim praktycznie nie istnieją znane w Polsce sieci europejskie (brytyjskie, niemieckie czy francuskie). Jedyny wyjątek stanowią sklepy niemieckiej sieci Aldi oraz Lidl, które legitymują się relatywnie krótkim stażem w tym kraju.

Podobnie przedstawia się sytuacja w odniesieniu do sprzedaży hurtowej owoców i warzyw. Funkcjonujące w Danii dwa główne podmioty – Gasa Nord Grønt A.m.b.a oraz Gasa Odense Frukt-Grønt A.m.b.a. – stowarzyszenia spółdzielcze z ograniczoną odpowiedzialnością – zaopatrują w warzywa i owoce główne sieci supermarketów oraz hurtowników.

Przemysł

Dania jest krajem ubogim w surowce mineralne inne niż ropa naftowa i gaz naturalny, w związku z tym rozwój przemysłu, który nastąpił po II wojnie światowej nie był związany z występowaniem konkretnych surowców. Obecnie do branż charakteryzujących się wysoką energochłonnością zalicza się branżę chemiczną (koncern Cheminova A/S), farmceutyczna (koncerny NovoNordisk, H. Lundbeck) oraz całą branżę spożywcza (Danish Crown, Arla Foods, DanCake, Carlsberg).

Ostatnie lata przyniosły dynamiczny rozwój przemysłów związanych z wysoko wyspecjalizowaną produkcją (tworzywa sztuczne i metale), wykorzystujących nisze rynkowe, a także opartych na osiągnięciach naukowych, jak np. produkcja specjalistycznych chemikaliów i farmaceutyków, elektronika profesjonalna i projekty inżynierskie. Najważniejsze sektory przemysłowe:

Wydobycie ropy i gazu – po odkryciu w latach 70. złóż ropy i gazu w duńskim sektorze Morza Północnego, Dania osiągnęła samowystarczalność w zakresie zaopatrzenia w ropę w 1992 r. Wraz z wydobyciem rozwinął się przemysł towarzyszący tej dziedzinie, w tym budowa platform wiertniczych, a także zostały rozwinięte nowoczesne techniki poszukiwań i wydobycia ropy i gazu jak np. wiercenie horyzontalne. Utworzona została krajowa sieć dystrybucji gazu. Od 1997 r. Dania eksportuje ropę i gaz, przede wszystkim do Niemiec i Szwecji. Głównymi firmami działającymi w tej dziedzinie są państwowy koncern DONG Energy i Mærsk Olie og Gas, jedna ze spółek należących do największego konsorcjum duńskiego o ponad stuletniej tradycji A.P. Møller-Mærsk A/S. Jednocześnie warto zaakcentować, iż od 2005 r. wydobycie gazu i ropy systematycznie zmniejsza się o 3-9% rok do roku. Wydobycie w okresie 5 lat ropy spadło z ok. 24 mln m³, a gazu z ok. 10 mld Nm³ do ok. 7 mld Nm³.

Przemysł stoczniowy – również duński przemysł stoczniowy lata swojej świetności ma już za sobą. Wprawdzie lista firm zajmujących się budową jednostek pływających liczy kilkanaście pozycji, jednak są to w większości małe stocznie jachtowe lub produkujące wyspecjalizowany sprzęt jak: platformy wiertnicze, holowniki czy sprzęt do robót podwodnych. W Danii do niedawna funkcjonowała tylko jedna duża stocznia – Odense Staalskibsværft /Lindøværftet/, założona na przełomie lat 1917/1918 przez konsorcjum A.P. Møller-Mærsk A/S. Stocznia budowała m.in. wielkie zbiornikowce o podwójnym kadłubie, największe na świecie kontenerowce oraz inne statki specjalistyczne o różnym przeznaczeniu. Stocznia od lat zmagała się z ostrą konkurencją azjatycką, która była przyczyną utraty jej rentowności, a narastający kryzys wiążący się z brakiem napływu nowych zamówień ostatecznie przekreślił nadzieję na uczynienie jej rentowną poprzez budowanie większych statków. Stocznia została ostatecznie zamknięta w 2012 r.

Przemysł odzieżowy i obuwniczy – duński przemysł tekstylny i odzieżowy stracił w ostatnich latach, na skutek silnej konkurencji krajów o niskich kosztach siły roboczej (Europa Środkowa i Wschodnia, Azja) swą silną pozycję na europejskim rynku. Obecnie duńskie firmy większość swoich wyrobów wytwarzają w swych filiach zagranicznych, lub zlecają do przerobu usługowego. W Danii pozostała na ogół produkcja wyspecjalizowana, krótkie serie ekskluzywnej odzieży oraz specjalistyczne ubrania ochronne i robocze.

Przemysł tekstylny i odzieżowy jest od wielu lat dziedziną kontaktów gospodarczych między Polską a Danią. Wiele firm duńskich założyło swoje filie w Polsce. Liczne są też powiązania kooperacyjne (przerób usługowy).

Przemysł farmaceutyczny – duński przemysł farmaceutyczny jest bardzo nowoczesny, rozwija się dynamicznie i odnosi sukcesy na całym świecie. Oprócz firm dużych, jak przede wszystkim NovoNordisk, wytwarzającej niemal 50% światowej produkcji insuliny, H. Lundbeck, Novoenzyms,filii Astra Zeneca czy Roche’a, jest tu wiele mniejszych firm, wykorzystujących niewielkie nisze rynkowe. Specjalność duńskiego przemysłu, to oprócz insuliny enzymy, leki hormonalne, psychotropowe i antybiotyki. Rozwój przemysłu farmaceutycznego i biotechnologicznego jest jednym z priorytetów duńskiej polityki przemysłowej. W oparciu o bazę naukową w Kopenhadze (Uniwersytet Kopenhaski, Państwowy Instytut Serologiczny) i w Lund w Szwecji, przy wsparciu władz samorządowych jest realizowany projekt „Medicon Valley”, którego celem jest wsparcie rozwoju nowych, dynamicznych i innowacyjnych firm farmaceutycznych. Obecnie w tym regionie, oprócz gigantów jak „Novo Nordisk” czy „Lundbeck” funkcjonuje blisko 100 firm biotechnologicznych, co przekształciło region Øresund w miejsce o największym nasyceniu firm biotechnologicznych w Europie. Oprócz leków duński przemysł specjalizuje się w produkcji sprzętu medycznego, w tym aparatów słuchowych.

Przemysł maszynowy – duński przemysł maszynowy charakteryzuje daleko posunięta specjalizacja. Największe firmy to Danfoss, światowy lider w produkcji termostatów, systemów klimatyzacyjnych, ciepłowniczych i kompresorów oraz Grundfoss, jeden z największych na świecie producentów pomp i zarazem największy producent pomp cyrkulacyjnych, pokrywający około 50% globalnego zapotrzebowania na te urządzenia. Firmy duńskie specjalizują się także w produkcji urządzeń i maszyn dla rolnictwa i przemysłu spożywczego, elektrownie wiatrowe, a także urządzeń chłodniczych. Dania wprawdzie zaprzestała produkcji samochodów jeszcze w latach 60-tych, jednakże kraj nadal specjalizuje się w produkcji szerokiej gamy komponentów, części samochodowych oraz zaawansowanych technologicznie rozwiązań dla fabryk samochodowych w Unii Europejskiej. Firmy duńskie specjalizują się także w produkcji urządzeń służących ochronie środowiska (Krüger), maszyn i urządzeń dla cementowni i przemysłu wydobywczego (FL Smidth), maszyn i urządzeń dla rolnictwa i przemysłu spożywczego (APV, Kongskilde, Skako), elektrowni wiatrowych (Vestas), a także urządzeń chłodniczych (Vestfrost). Jednak o sile duńskiego przemysłu świadczy przede wszystkim duża ilość małych i średnich firm, oferujących specjalistyczne technologie i produkty na najwyższym światowym poziomie.

Przemysł elektroniczny – przemysł elektroniczny jest również przykładem daleko posuniętej specjalizacji. Praktycznie nie wytwarza się tu produktów masowych. W elektronice konsumpcyjnej duńska firma Bang & Olufsen jest znana na całym świecie ze swego luksusowego i oryginalnego wzornictwa. Dania jest też największym w Europie producentem kolumn głośnikowych (firma JAMO) i głośników, które montowane są w kolumnach wiodących firm światowych. Jednak najsilniejszą pozycję ma Dania w zakresie elektroniki profesjonalnej. Prawie 30% produkcji to elektronika medyczna, znaczną część zajmuje aparatura pomiarowa i elektroniczny sprzęt laboratoryjny. Duński przemysł elektroniczny eksportuje ponad 75% swojej produkcji i przeznacza równowartość ponad 10% obrotów na prace badawcze i rozwojowe. Duński sektor przemysłowy zatrudnia ok. 21% siły roboczej i ma ponad 26- procentowy udział w PKB.

Usługi

Jeszcze w 1980 r. gospodarkę Danii bazowała głównie na rolnictwie. Obecnie rolnictwo wytwarza tylko 3,7% wartości dodanej, przemysł 17,5% a sektor usług prawie 80%. Istotną rolę odgrywa tu sektor publiczny, w którym zatrudniona jest niemal połowa osób zatrudnionych w usługach. Administracja państwowa, gminy i regiony są głównymi pracodawcami w rozbudowanym sektorze opieki socjalnej, lecznictwie, szkolnictwie i administracji publicznej. Jednak dużą rolę odgrywają też firmy prywatne. Znaczna część działalności największej duńskiej firmy, koncernu A.P.Møller związana jest z usługami, transportem (Mærsk – największa kontenerowa firma świata) czy handlem (Dansk Supermarked). W Danii znajduje się także największa w Europie firma zajmująca się sprzątaniem – ISS International Service Systems, której pracownicy są obecni niemal wszędzie, czy Sophus Berendsen, gigant na rynku usług pralniczych. Światową renomę mają także duńskie firmy doradcze i projektanckie, jak COWI Consult, Rambøll czy Niras oraz biura architektoniczne, jak Utzon-Arkitekter, czy Henning Arsen Architects A/S. Dania z pomocą oficjalnego programu rządowego „Invest in Denmark” stawia zdecydowanie na dalszy rozwój usług, w tym na lokalizację w tym kraju centrów logistyczno-dystrybucyjnych, rozwój usług software’owych oraz kompleksowe świadczenie usług, tzw. „Shared Service Centers”.

[1] W 1 kw. 2013 r. Duński Główny Urząd Statystyczny (www.dst.dk/en) podał poziom bezrobocia na poziomie 6,2%. Według danych EUROSTAT, bezrobocie w Danii w 2013r./3m wyniosło 7,2% (www.ec.europa.eu/eurostat)

Źródło: materiały pochodzą ze strony copenhagen.trade.gov.pl
Fot: freeimages.com